نباید دارو‌ها را بعد از تاریخ انقضا مصرف کرد. اگر مدتی است پزشک دارویی را تجویز کرده است، قبل از مصرف، ضرورت دارد که تاریخ انقضای آن بررسی شود. همچنین باید مطمئن شد که دارو را مطابق با آنچه روی بسته بندی یا بروشور توضیح داده شده است به درستی نگهداری کنیم.
اگر ظاهر، طعم یا بوی دارو با زمانی که برای اولین بار مصرف شده متفاوت است، حتی اگر تاریخ انقضای آن به اتمام نرسیده باشد، بهتر است با پزشک داروساز مشورت شود.
“تاریخ انقضا” به چه معناست؟
تاریخ انقضا معمولا به این معنی است که پس از پایان ماهی که دارو تجویز شده نباید آن را مصرف کرد.
برخی از دارو‌ها تاریخ انقضای کوتاهی دارند، مانند:
– ترکیب آنتی بیوتیکی آماده: زمانی که پزشک داروساز آب را به آنتی بیوتیک‌هایی که به شکل پودر هستند اضافه می‌کند، پایداری محصول تغییر پیدا می‌کند و داروساز بسته به نوع محصول، تاریخ انقضای آن را یک یا دو هفته تعیین می‌کند.
– قطره‌های چشمی: تاریخ انقضای این قطره‌ها معمولا چهار هفته پس از باز شدن ظرف به اتمام می‌رسد، زیرا چشم‌ها به ویژه به باکتری‌هایی که ممکن است وارد قطره‌های چشمی شوند حساس هستند.
ضرورت نگهداری مناسب از دارو
همچنین نگهداری مناسب از دارو یکی از راه‌هایی است که به شما کمک می‌کند مطمئن شوید که دارو‌ها تا پایان تاریخ انقضا ایمن و موثر باقی می‌مانند. حتما توضیحات آن را بخوانید تا متوجه شوید آیا دستورالعمل‌های نگهداری خاصی برای دارو وجود دارد یا خیر. برخی از دارو‌ها باید در یخچال نگهداری شوند و برخی دیگر را نمی‌توان در معرض دمای بالا قرار داد. نگهداری نامناسب مانند قرار دادن در محیط مرطوب می‌تواند به کاهش اثربخشی دارو‌هایی که تاریخ انقضای آن‌ها نرسیده است کمک کند. برای اکثر دارو‌ها و اطمینان از ماندگاری مناسب دارو، بهتر است آن‌ها را در مکانی خشک و خنک نگهداری کنیم.
خطرات استفاده از دارو‌های تاریخ مصرف گذشته
در سال ۱۹۷۹، سازمان غذا و داروی ایالات متحده درخواست کرد تا تاریخ انقضا برای دارو‌های تجویزی و بدون نسخه درج شود. تاریخ انقضا فاکتور مهمی برای تصمیم گیری در مورد این موضوع است که آیا محصول برای بدن بی خطر است یا خیر و آیا از اثربخشی لازم برخوردار است؟
محصولات پزشکیِ تاریخ مصرف گذشته به دلیل تغییر در ترکیب شیمیایی ممکن است اثربخشی لازم را نداشته باشند یا خطرناک باشند. برخی از دارو‌های تاریخ مصرف گذشته در معرض خطر رشد باکتری‌ها هستند و آنتی بیوتیک‌های با قدرت اثر پایین، تاثیری در درمان عفونت‌ها ندارند و منجر به بروز بیماری‌های جدی‌تر و مقاومت آنتی بیوتیکی می‌شوند. پس از پایان تاریخ انقضا، هیچ تضمینی وجود ندارد که دارو بی خطر و موثر باشد. اگر تاریخ مصرف دارو تمام شده است، استفاده از آن توصیه نمی‌شود.
طبق اداره مبارزه با مواد مخدر ایالات متحده آمریکا بسیاری از مردم نمی‌دانند که چگونه کابینت دارو‌های خود را به درستی تمیز و پاکسازی کنند. ناتوانی در دفع ایمن دارو‌های قدیمی، به ویژه دارو‌های حاوی مخدر، اغلب منجر به این می‌شود که دارو‌ها به درستی مصرف نشوند.
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های ایالات متحده گزارش می‌دهد که هر ساله ۵۰ هزار کودک روانه اورژانس می‌شوند، زیرا بزرگسالان مراقب نبوده اند.
با دارو‌های تاریخ مصرف گذشته چه کنیم؟
ابتدا، برچسب دارو را بخوانید و دستورالعمل‌های خاص مربوط به چگونگی از بین بردن آن را که ممکن است توضیح داده شده باشد، مطالعه کنید. برنامه بازپس‌گیری دارو روش بهتری برای دفع داروی تاریخ مصرف گذشته یا استفاده نشده است.
به عنوان مثال، روز ملی بازپس‌گیری دارو‌های تجویزی در ایالات متحده با تمرکز بر این موضوع مهم و یادآوری به همه برای چگونگی پاکسازی قفسه دارو‌ها از دارو‌های غیرضروری و قدیمی، به یک موضوع حیاتی در حوزه بهداشت عمومی می‌پردازد. از طریق این برنامه، تعداد زیادی از دارو‌های غیرضروری و تاریخ گذشته برای امحای مناسب، جمع آوری می‌شوند.
اما زمانیکه برنامه‌های بازپس‌گیری دارو در دسترس نیست، طبق دستورالعمل‌ها لازم است دارو‌ها را پس از مخلوط کردن با ماده‌ای مانند خاک، مهر و موم کرده و در سطل زباله رها کنید. با این حال، برخی دارو‌های خاص را باید در فاضلاب رها کرد، زیرا در صورت مصرف تصادفی ممکن است برای کودک یا هر شخص دیگری مضر و حتی کشنده باشد.
امحای دارو‌های استنشاقی
یکی از نگرانی‌های زیست محیطی مربوط به دارو‌های استنشاقی است که بیماران مبتلا به آسم یا سایر مشکلات تنفسی استفاده می‌کنند. بنابراین، لازم است دستورالعمل‌های ذکر شده روی برچسب بسته بندی دارو مطالعه شود. این محصولات دارویی در صورت سوراخ شدن یا رها شدن در آتش می‌توانند خطرناک باشند.
یک چالش قابل تامل
ممکن است این پرسش مطرح شود که آیا رها کردن برخی از دارو‌ها در فاضلاب در شرایطی که بازپس‌گیری دارو در دسترس نیست، مشکلی ایجاد نمی‌کند؟
نگرانی‌هایی در مورد سطحی از محصولات دارویی وجود دارد که ممکن است در آب‌های سطحی مانند رودخانه‌ها و دریاچه‌ها و در منابع آب آشامیدنی یافت شود. راه اصلی ورود مواد دارویی به منابع آب توسط افرادی است که از دارو مصرف کرده اند و سپس به طور طبیعی از بدن خود دفع می‌کنند. بسیاری از دارو‌ها به طور کامل در بدن جذب یا متابولیزه نمی‌شوند و می‌توانند پس از عبور از تصفیه خانه‌های فاضلاب وارد محیط شوند.
همچنین کارشناسان در گزارشی تاکید کردند آلودگی رودخانه‌های جهان ناشی از نفوذ مواد و محصولات دارویی، تهدیدی برای سلامت محیط زیست و جهان است. استامینوفن، دارو‌های صرع و دیابت و همچنین ترکیباتی، چون نیکوتین و کافئین به طور گسترده در آلودگی رودخانه‌ها نقش دارند.
این بررسی یکی از گسترده‌ترین مطالعات انجام شده در مقیاس جهانی است که نشان داد رودخانه‌های پاکستان، بولیوی و اتیوپی از آلوده‌ترین رودخانه‌ها هستند. رودخانه‌های ایسلند، نروژ و جنگل‌های آمازون نیز از بهترین وضعیت برخوردار بودند.
به گفته متخصصان هنوز تاثیر بسیاری از رایج‌ترین ترکیبات دارویی در رودخانه‌ها تا حد زیادی ناشناخته است. اما در حال حاضر به خوبی ثابت شده است که دارو‌های ضد بارداری می‌توانند بر رشد و تولید مثل ماهی تاثیر بگذارند و کارشناسان نگران هستند که افزایش میزان آنتی بیوتیک‌ها در رودخانه‌ها بتواند اثربخشی این گروه از ترکیبات درمانی را به عنوان دارو محدود کند.
در این مطالعه، آب بیش از ۱۰۰۰ سایت آزمایشی در بیش از ۱۰۰ کشور نمونه برداری شد. در مجموع، بیش از یک چهارم از ۲۵۸ رودخانه نمونه‌برداری شده دارای موادی بودند که به عنوان “مواد دارویی فعال” شناخته می‌شوند و میزان آن برای موجودات آبزی خطرساز بوده است.
متخصصان اظهار داشتند: معمولا، آنچه اتفاق می‌افتد این است که ما این مواد شیمیایی را مصرف می‌کنیم، آن‌ها برای درمان بیماری‌های ما کاربرد دارند و سپس از بدن دفع می‌شوند. اما از سوی دیگر این را هم می‌دانیم که حتی مدرن‌ترین تصفیه‌خانه‌های فاضلاب قادر به از بین بردن کامل این ترکیبات قبل از ورود به رودخانه‌ها یا دریاچه‌ها نیستند و این چالشی است که انسان در حال حاضر با آن روبروست و شاید در آینده علم و فناوری بتواند راه حلی برای آن بیابد.
