ماه رجب یکی از ماه‌های پربرکت است و احادیث بسیاری در فضیلت آن روایت شده است؛ پیامبر اکرم (ص) درباره فضیلت این ماه می‌فرمایند: «رجب ماه استغفار امت من است، پس در این ماه طلب آمرزش کنید که خداوند آمرزنده و مهربان است و رجب را «اصب» می‌گویند زیرا که رحمت خداوند در این ماه بر امت من بسیار ریخته می‌شود، پس بسیار بگویید استغفرالله و اسئله التوبه.» (منتخب نهج الذکر (ع-ف) – جلد ۱ صفحه: ۵۴۴) لیلةالرغائب یکی از شب‌های بافضیلت و پراهمیت این ماه است که در میان عامه مردم، شب آرزوها نامیده می‌شود؛ ازاین‌رو، تصور مردم از لیلةالرغائب برآورده‌شدن تمام آرزوها در این شب است. سؤال اینجاست که آیا در لیلةالرغائب همه گناهان بخشیده و تمام آرزوها برآورده می‌شود؟
لیلةالرغائب شب متعالی شدن آرزوهاست
حجت الاسلام علی سرلک، محقق و کارشناس مذهبی معتقد است که لیلةالرغائب، شب بالغ‌شدن رغبت‌ها و تمایلات به سمت خداوند است. او می‌گوید: «لیلةالرغائب به معنای برآورده‌شدن تمام آرزوها در این شب نیست، بلکه شب بالغ‌شدن، متمرکز و متعالی شدن آرزوها است. به این معنا که انسان بتواند از آرزوهای عادی و مادی بزرگ‌تر شود؛ نه اینکه آنها را دور بریزد بلکه بداند که انسان با یک آرزوی اصلی می‌تواند به آرامش واقعی دست پیدا کند و آن هم‌آرزوی نزدیک‌شدن به خدا و تلاش برای جلب رضای خداوند است؛ بنابراین لیلةالرغائب که اولین شب جمعه ماه رجب است چنین ظرفیتی را در اختیار انسان قرار می‌دهد.»
شرط بخشیده‌شدن گناهان، تعالی آرزوها است
حجت الاسلام سرلک شرط بخشیده‌شدن گناهان در این شب را متعالی شدن آرزوهای انسان دانست و افزود: «آرزوی معنوی به معنای نداشتن آرزوی مادی نیست، بلکه به این معناست که به تمام آرزوهایمان جهت دهیم و متوجه شویم که هیچ‌کدام از آرزوها به‌خودی‌خود موضوعیت ندارد.»
این کارشناس مذهبی با بیان اینکه ایمان زمینه رشد است، می‌گوید: «خداوند در آیه ۷ سوره حجرات انسانِ راشد و رشد یافته را کسی تعبیر می کند که گرایشات و تمایلاتشان نسبت به بدی‌ها، ناراحتی و ناخوشایندی است و نسبت به خوبی‌ها، تمایل و گرایش است. لیلةالرغائب شبی است که راشدون امکان پیدا می کنند که تمایلات باطل و غلط خود را در اثر میل به خدا از بین ببرند؛ معنای بخشودگی گناه هم دقیقا به همین معناست.»
او با اشاره به روایتی از پیامبر اکرم (ص) تصریح می‌کند: «حُبُّ اَلدُّنْیَا رَأْسُ کُلِّ خَطِیئَةٍ؛ گناه از گرایشات نابالغ انسان نشأت می‌گیرد؛ لذا به‌واسطه بالغ‌شدن گرایشات، خودبه‌خود ریشه گناه از بین می‌رود و انسان دیگر نمی‌تواند دروغ بگوید، غیبت کند، طعنه بزند، بدگویی کند و… .»
او ادامه می‌دهد: «ریشه گناهان به دلیل آن است که دل انسان به رغبت‌های بزرگ و تمایلات بالغ نرسیده است. انسان مثل بالنی است که لیلةالرغائب زیر این بالن فروزان می‌شود و آن‌قدر فشار می‌آورد که گره طناب‌هایی که او را به زمین بسته، باز می‌کند و بر همین اساس گناهان بخشیده می‌شود.»
توجه به الطاف الهی راهی برای رشدیافتگی و متعالی شدن آرزوها
به گفته حجت الاسلام سرلک، مهم‌ترین قدم برای رشدیافتگی و متعالی شدن آرزوها در شب لیلةالرغائب، توجه به الطاف و محبت‌های خداوند است. انسان باتوجه‌به محبت‌ها و نعمت‌های الهی به این مسئله پی می‌برد که از جای مهمی دعوت شده است. پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید “خداوند در آسمان هفتم فرشته‌ای به نامِ «داعیٖ» (دعوت‌کننده) قرار داده است که هرگاه ماهِ رجب فرامی‌رسد، هر شب تا صبح فریاد می‌زند: خوشا به حال ذاکران! خوشا به حال اطاعت‌کنندگان! خداوند می‌فرماید: من همنشین کسی هستم که همنشین من باشد و مطیع کسی هستم که مرا اطاعت کند و آمرزنده کسی هستم که از من آمرزش بخواهد؛ ماه، ماهِ من و بنده، بنده من و رحمت، رحمتِ من است؛ پس هرکس در این ماه مرا بخواند اجابتش می‌کنم و هرکس از من بخواهد به او عطا می‌کنم و هر کس از من هدایت بخواهد هدایتش می‌کنم و این ماه را ریسمانی بین خود و بندگانم قرار داده‌ام که هر کس به آن چنگ زند به من می‌رسد.» (اقبال الأعمال، جلد ۳، ص ۱۷۴.)
این کارشناس مذهبی افزود: «اگر انسان به جنبه‌های مطرح شده در روایت فوق توجه کند حتماً میل بیشتری برای رسیدن به رشدیافتگی پیدا می‌کند. نادیده‌گرفتن دعوت‌نامه‌های مهم مثل لیلةالرغائب از طرف خداوند انسان را از محضر خدا محروم کرده و ممکن است او را از مسیر درست منحرف کند؛ اما اگر انسان به اینکه در محضر خداوند قرار دارد و خدا برای او دعوت‌نامه فرستاده، توجه کند، مسیر زندگی‌اش تغییر خواهد کرد.»
اعمالی که ثواب شب آرزوها را دوچندان می‌کند
این شب پربرکت نزد خداوند منزلتی عظیم دارد و ثواب آن برای کسی که روزش را روزه بگیرد و شبش را بیدار باشد و دست به دعا و نیایش بردارد، دوچندان می‌شود.
برای این شب اعمال خاصّی ذکر شده است شیخ عباس قمی در کتاب شریف مفاتیح‌الجنان به اعمال این شب چنین اشاره کرده است:
کیفیت (اعمال) آن چنان است که روز پنجشنبه اول آن ماه را روزه میدارید؛ چون شب جمعه داخل شود، ما بین نماز مغرب و عشاء دوازده رکعت نماز می‌گذارید؛ هر دو رکعت به یک سلام و در هر رکعت از آن یک‌مرتبه حمد و سه مرتبه إنا أنزلناه و دوازده مرتبه قل هو الله أحد می‌خوانید.
بعد از فارغ شدن از نماز، هفتاد مرتبه می‌گویید: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ النَّبِیِّ الْأُمِّیِّ وَ عَلَی آلِهِ (وَ آلِ مُحَمَّدٍ)»
سپس به سجده می‌روید و هفتاد مرتبه می‌گویید: «سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلاَئِکَةِ وَ الرُّوحِ»
پس سر از سجده برمی‌دارید و هفتاد مرتبه می‌گویید: «رَبِّ اغْفِرْ وَ ارْحَمْ وَ تَجَاوَزْ عَمَّا تَعْلَمُ إِنَّکَ أَنْتَ الْعَلِیُّ الْأَعْظَمُ»
باز به سجده می‌روید و هفتاد مرتبه می‌گویید: «سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلاَئِکَةِ وَ الرُّوحِ»
در نهایت حاجت خود را میطلبید که إن‌شاء الله برآورده خواهد شد.
